Miễn trừ trách nhiệm trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế

Trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế khi một bên có vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng sẽ phát sinh nghĩa vụ pháp lý. Tuy nhiên có một số trường hợp mà bên vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng được miễn trừ trách nhiệm pháp lý như trong bài viết sau:

Miễn trừ trách nhiệm trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế 

Trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế, khi  một bên chủ thể vi phạm hợp đồng: không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng, có thiệt hại vật chất thực tế xảy ra, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi vi phạm và hậu quả thực tế đó, có lỗi của bên vi phạm hợp đồng thì trách nhiệm pháp lý trong hợp đồng sẽ phát sinh. 

Tuy nhiên, pháp luật quốc gia và quốc tế đều thừa nhận một số trường hợp miễn trừ trách nhiệm pháp lý của chủ thể vi phạm hợp đồng. Nhìn chung, sự miễn trừ trách nhiệm pháp lý này phát sinh trên căn cứ chủ thể vi phạm nghĩa vụ không có lỗi do các nguyên nhân khác nhau. 

Các căn cứ miễn trừ trách nhiệm trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế 

Công ước Viên 1980 về hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế có quy định về một số căn cứ mà theo đó bên vi phạm hợp đồng có thể được miễn trừ trách nhiệm pháp lý theo hợp đồng. Đó là:

Thứ nhất, do bên chủ thể vi phạm gặp sự kiện bất khả kháng

Sự kiện bất khả kháng được hiểu là các sự kiện tự nhiên hoặc xã hội, xảy ra khách quan nằm ngoài ý chí của các bên, và tại thời điểm giao kết hợp đồng các bên không thể dự đoán trước hoặc biết trước sự kiện đó sẽ xảy ra, và khi sự kiện xảy ra thì bên vi phạm không thể tránh hay khắc phục được hậu quả của nó. Khi chứng minh được sự kiện bất khả kháng và mối liên hệ nhân quả giữa sự kiện này và hậu quả gây ảnh hưởng đến việc thực hiện nghĩa vụ của mình thì bên vi phạm hợp đồng được miễn trừ nghĩa vụ pháp lý theo hợp đồng (theo quy định của CISG).

Thứ hai, Do lỗi của bên vi phạm

Căn cứ này dựa trên cơ sở lỗi không thuộc về bên vi phạm thực hiện nghĩa vụ mà thuộc về bên có quyền trong hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế. Cụ thể, pháp luật quy định trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ theo hợp đồng do lỗi của bên có quyền thì bên vi phạm nghĩa vụ không phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình. 

Thứ ba, do người thứ ba có quan hệ với một bên trong hợp đồng gặp phải sự kiện bất khả kháng

Sự kiện bất khả kháng trong trường hợp này xảy ra với một bên thứ ba không liên quan đến hợp đồng đang xem xét. Tuy nhiên, sự kiện bất khả kháng này dẫn đến việc bên thứ ba không thực hiện hợp đồng với bên chủ thể có nghĩa vụ trong hợp đồng đang xem xét và vì thế mà bên có nghĩa vụ không thể thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng. Trong trường hợp này, CISG quy định bên có nghĩa vụ mà không thực hiện, thực hiện không đúng, đủ nghĩa vụ theo hợp đồng đang xem xét do sự kiện bất khả kháng của bên thứ ba thì được miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Trường hợp này thường thấy với các hợp đồng mua bán hàng hóa khi bên bán có hợp đồng vận chuyển với bên thứ ba nhưng vì sự kiện bất khả kháng mà bên vận chuyển không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng vận chuyển.  

Theo thỏa thuận trong hợp đồng

Các bên trong hợp đồng có thể tự thỏa thuận các trường hợp được miễn trừ trách nhiệm khi vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng. Các bên có thể dự đoán một số trường hợp và thỏa thuận với nhau sự miễn trừ khi xảy ra các trường hợp này.

– Các trường hợp miễn trừ khác: Một số trường hợp khác tùy thuộc vào pháp luật quốc gia như trường hợp một bên phải thực hiện yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền nên vi phạm nghĩa vụ và được miễn trừ.

Như vậy, dựa trên các căn cứ sự kiện bất khả kháng; lỗi từ phía bên có quyền; sự kiện bất khả kháng từ phía bên thứ ba liên quan; thỏa thuận các bên và các trường hợp khác mà bên vi phạm hợp đồng được miễn trừ pháp lý theo hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế do bên này không có yếu tố lỗi.